Αναζητώντας τη «μαγεία της απάτης»
Περιγραφή:
Το πεζογραφικό και το κριτικό έργο του Αλέξανδρου Κοτζιά αλληλοτροφοδοτούνται έχοντας ως συνεκτικό άξονα ό,τι ο ίδιος ονομάζει ψευδορεαλισμό, όρος ο οποίος αφορά εξίσου στη θεωρία του για την κριτική και στην ποιητική του, και ο οποίος προκύπτει αρχικά –αλλά όχι αποκλειστικά– από την αισθητική επιλογή παραβίασης των συμβάσεων του ρεαλισμού. Πίσω από την αμφίδρομη και άρρηκτη σχέση του θεωρητικού συστήματος του κριτικού και της αφηγηματικής πράξης του πεζογράφου, η οποία δομείται με γνώμονα την –αριστοτελικής βάσης– αρχή της πιθανοφάνειας, διαφαίνεται επίσης και μια σταθερή, φιλοσοφικών προεκτάσεων, αντίληψη για την τέχνη. Κοινό πεδίο λειτουργίας και ερμηνείας των παραπάνω αποτελεί η «μαγεία της απάτης», η μόνιμη συγγραφική και αναγνωστική επιδίωξη του Κοτζιά. Αδιάσπαστα συνδεδεμένος με αυτήν και ο ψευδορεαλισμός, επιβεβαιώνει, μέσα από τη διττή λειτουργία του, τη συνειδητή στάση του συγγραφέα για ένα ενιαίο έργο, αλλά και τη διαλογικότητα του πολύτιμου κληροδοτήματος ενός εκ των σημαντικότερων Ελλήνων συγγραφέων του 20ού αιώνα και όχι μόνο. Η παρούσα μονογραφία, η οποία αποτελεί καρπό μακροχρόνιας φιλολογικής έρευνας, εξετάζει ορισμένες, μόνο, παραμέτρους του πολυσύνθετου corpus του Κοτζιά, έχοντας ως πρωταρχικό στόχο την ανακίνηση του ενδιαφέροντος γύρω από το πολυσχιδές έργο του και την πνευματική συνεισφορά του.
Η εμπεριστατωμένη, αναλυτική και πειστική επιχειρηματολογία που αναπτύσσει η Αυγή Λίλλη στο βιβλίο της, βασισμένο στη διατριβή της (2017) στο Τμήμα Φιλολογίας του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών [...] πτυχώνεται και εκπτυχώνεται [...] στη γραμμή ασφαλώς της δεσπόζουσας για τον Αλέξανδρο Κοτζιά αντίληψης του έργου τέχνης ως «κόσμ[ου] θέασης και όχι πράξης», «ολόκληρ[ου] χαλκευμένου από ψεύδη κυριολεκτικά πεποιημέν[ου] [...]». Οι εξαιρετικές διατριβές μπορούν –και αυτό συμβαίνει, όπως θεωρώ, με τη διατριβή της Αυγής Λίλλη– να δημιουργούν γόνιμους ερμηνευτικούς όρους για συζήτηση και ερμηνευτική εμβάθυνση επί της πραγμάτευσης [...]. Αποτέλεσμα αμφίδρομων πιέσεων με ζωτικό επίκεντρο το «εφιαλτικά ανέκφραστο» των αθέατων πτυχών του πραγματικού, το ψευδορεαλιστικό μυθιστόρημα του Κοτζιά εκθέτει τους όρους εντασιακών συγγραφικών συνθηκών, όπου δεσπόζουσα από αφηγηματική άποψη είναι η εκρηκτική ανάδυση και πλαστική/γλυπτική μορφοποίηση του «μυστηρίου» της (μπαλζακικής) πιθανότητας συναρμοσμένης με την (αριστοτελική) αλήθεια του «εἰκότος ἢ τοῦ ἀναγκαίου».
