Φιλοσοφικές επιστολές

Ο Βολταίρος, «ο απόστολος αυτός της ανεξιθρησκείας», οραματιζόταν μια κοινωνία κατά τα πρότυπα του χρηματιστηρίου του Λονδίνου, μέσα στο οποίο αλλοεθνείς και αλλόθρησκοι «διαπραγματεύονται ο ένας με τον άλλον σαν να ήταν ομόθρησκοι, και ονομάζουν απίστους αυτούς μονάχα που χρεοκοπούν».

Οι Φιλοσοφικές επιστολές, που εκδίδονται το 1733, δεν είναι μόνο προϊόν στοχασμού πάνω στον τρόπο που πολιτεύονται οι Άγγλοι. Ο Βολταίρος πραγματεύεται εδώ τα περί θρησκευτικών αντιλήψεων, την πολιτική, την ιστορία, το εμπόριο, τις επιστήμες, τη φιλοσοφία, τις τέχνες και τα γράμματα, τους Στοχασμούς, εν κατακλείδι, του Πασκάλ, καλύπτοντας κατ’ αυτόν τον τρόπο όλη σχεδόν την περιοχή του επιστητού. Η φαινομενική τούτη ανομοιομορφία κάθε άλλο παρά στερεί από το κείμενο την απαιτούμενη συνοχή, την οποία προσδίδει στις Επιστολές, από την πρώτη μέχρι και την τελευταία, αυτό που αποκάλεσαν αργότερα βολταιρικό πνεύμα. Όσο δε για τον τίτλο, ο αναγνώστης οφείλει να γνωρίζει ότι Φιλοσοφία την εποχή των «Φώτων» δεν είναι η αναζήτηση των πρώτων αρχών, αλλά η διά του ορθού λόγου μελέτη και γνώση της φύσεων και των ηθών […]

Ανίσως τα θέματα που πραγματεύεται ο Βολταίρος παρουσιάζουν εν πρώτοις μικρό ενδιαφέρον στα μάτια μας σήμερα και οι επιστημονικές θεωρίες που προσπαθεί να εξηγήσει είναι εντελώς ξεπερασμένες, το κείμενο εντούτοις των Επιστολών παραμένει πάντα επίκαιρο και συγκλονιστικό, έργο-κλειδί για την κατανόηση του σύγχρονου κόσμου και της σύγχρονης δημοκρατίας ειδικότερα, και αποτελεί μαζί με το Φιλοσοφικό λεξικό την κιβωτό τρόπον τινά του πνεύματος εκείνου που στηρίζει τις μαζικές κοινωνίες και την κυριαρχία της κοινής γνώμης, της κοινής δηλαδή λογικής.