Η Δημοκρατία και οι άλλοι Η ψήφος των μεταναστών, των αποδήμων και των γυναικών

Τα συμπεράσματα της μελέτης δείχνουν μάλλον απαισιόδοξα: στον 21ο αιώνα η Ελληνική Δημοκρατία αποκλείει από το εγχείρημα πραγμάτωσής της τους μετανάστες, τους «ξένους», αυτούς που συμβάλλουν ουσιαστικά στην ανάπτυξή και την ευημερία της, αλλά δεν έχουν το ιερό αίμα των προγόνων της. Ταυτόχρονα, αποδέχεται ότι η διεκδίκηση της ισότητας και της κοινωνικής αξιοπρέπειας στην επικράτειά της είναι υπόθεση όσων από την καταγωγή τους φέρουν την αμετάβλητη, ουσιοκρατική ταυτότητα του Έλληνα, όπου και αν βρίσκονται, όση απόσταση και αν έχουν από την πολιτικοκοινωνική ζωή της χώρας.

Παρ' όλα αυτά, η μελέτη προτείνει να πάρουμε την αρχή της λαϊκής κυριαρχίας στα σοβαρά και διερευνά προτάσεις για την υπέρβαση των κρίσεων που βιώνουμε και που μας φέρνουν αντιμέτωπους με μια πραγματική κατάρρευση, σχεδόν με την κλινική έννοια του όρου. Μόνο μια δημοκρατία των έμβιων όντων θα μπορούσε να αποτρέψει την εξαφάνισή μας. Αλλά ως προϋπόθεση γι’ αυτό είναι μια δημοκρατία ανοιχτή στους άλλους και σε όλους τους άλλους. Γι’ αυτό και η φράση του βιβλίου «Η δημοκρατία και οι άλλοι» είναι ουσιαστική, γιατί ανοίγει την πόρτα σε νέες ηπείρους που δεν έχουν ακόμη εξερευνηθεί.