Το τέλος του Χαλιφάτου

Πως φτάσαμε σε αυτό το —ιστορικής αξίας— γεγονός πριν από ακριβώς 100 χρόνια το οποίο άφησε το Ισλάμ χωρίς θρησκευτικό ηγέτη; Τι συνέβη στην Οθωμανική Αυτοκρατορία από το δεύτερο μισό του 19ου αιώνα (1856) μέχρι και την 3η Μαρτίου 1924; Πόσο ήταν ο Μουσταφά Κεμάλ γνήσιο προϊόν της εποχής του και φορέας νεωτερικών ιδεών; Ποιος ο ρόλος των μασονικών Στοών στα αστικά κέντρα (Κων/πολη, Σμύρνη, Θεσσαλονίκη) της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας; Τι πρέσβευε το Κομιτάτο Ένωσης και Προόδου; Πως εργαλειοποίησε ο Κεμάλ το Ισλάμ κατά τη διάρκεια του λεγόμενου Αγώνα της Ανεξαρτησίας (1919-1923); Ποιες οι αντιδράσεις της Ούμμα (κοινότητα των πιστών) μετά την κατάργηση του Χαλιφάτου; Ποιες οργανώσεις και δίκτυα κάλυψαν το κενό που άφησε η ανυπαρξία Χαλίφη; Κατά πόσο η ισλαμιστική τρομοκρατία τροφοδοτείται ακόμη και σήμερα από την απόφαση της 3ης Μαρτίου 1924;

Το παρόν πόνημα επιδιώκει με τρόπο απλό να εισάγει τον αναγνώστη σε ένα ιστορικό πλαίσιο φωτίζοντας άγνωστες πτυχές της πρόσφατης ιστορίας της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας που επηρέασε και την Ελλάδα της Μεγάλης Ιδέας. Το θέμα έχει πολλές διαστάσεις και δεν αφορά μόνο το μουσουλμανικό κόσμο πόσο μάλλον την ίδια την Τουρκία. Πτυχές της απόφασης της 3ης Μαρτίου 1924 επηρεάζουν ακόμη και σήμερα έμμεσα τις ελληνοτουρκικές σχέσεις. Η απόφαση Ερντογάν για επιστροφή της Αγιάς Σοφιάς στο προηγούμενο καθεστώς αυτής (δηλαδή τζαμί), σχετίζεται με το «τραύμα» που βίωσαν οι μουσουλμάνοι από τις «εκσυγχρονιστικές» ενέργειες του Μ. Κεμάλ...

Η κατανόηση της δυναμικής των ελληνοτουρκικών σχέσεων αλλά και των εξελίξεων στο μουσουλμανικό κόσμο προϋποθέτει γνώση του ιστορικού πλαισίου όπως αυτό διαμορφώθηκε τον 19ο αιώνα και αρχές του 20ού αιώνα. Παραφράζοντας τον ισπανο-αμερικανό φιλόσοφο George Santyana θα λέγαμε ότι «οποίος δεν γνωρίζει το παρελθόν του είναι καταδικασμένος να το ξαναζήσει».