Η Εκκλησία μετά την Επανάσταση του 1821

Τον Μάρτιο του 1833, ελάχιστες εβδομάδες μετά την άφιξη του βασιλιά Όθωνα στο Ναύπλιο, συγκροτείται μία ειδική επταμελής επιτροπή υπό τον πρωθυπουργό Σπυρίδωνα Τρικούπη και με την ενεργό συμμετοχή του λογίου Θεόκλητου Φαρμακίδη. Στόχος της επιτροπής αυτής είναι να εργαστεί για τους επόμενους μήνες, με σκοπό να παρουσιάσει ένα ολοκληρωμένο πόρισμα για την κατάσταση και τις παθογένειες της Εκκλησίας, προτείνοντας λύσεις στα προβλήματα που την ταλανίζουν από την περίοδο της Τουρκοκρατίας. Κατά τα προηγούμενα χρόνια, άλλωστε, είχαν προηγηθεί οι απόπειρες του πατριαρχείου Κωνσταντινουπόλεως να αναμιχθεί στα εσωτερικά του επαναστατημένου κράτους, προκαλώντας έντονη αναστάτωση στην ηγεσία και στους πολίτες της χώρας.

Τα καταγεγραμμένα συμπεράσματα της έκθεσης αυτής, άγνωστης έως σήμερα στο αναγνωστικό κοινό, ήταν συνταρακτικά και καταρρίπτουν μια σειρά από εθνικούς μύθους που διαμορφώθηκαν κατά τις επόμενες δεκαετίες, κυρίως σε ό,τι αφορά τη σχέση κλήρου και παιδείας, στο πλαίσιο της προετοιμασίας του Αγώνα. Παράλληλα, τα πορίσματα αυτά οδήγησαν στην απόφαση για τον πλήρη διαχωρισμό της Ελλαδικής Εκκλησίας από το πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως, την κήρυξη, δηλαδή, του περίφημου Αυτοκέφαλου. Ένα γεγονός που ταυτόχρονα σηματοδότησε, ως «αναγκαίο κακό», τον στενό εναγκαλισμό Κράτους και Εκκλησίας στη χώρα μας, που αποτέλεσε εντέλει –και εξακολουθεί να αποτελεί– την πηγή αμέτρητων προβλημάτων σε κάθε σχεδόν πτυχή του δημόσιου βίου.

Εκατόν ενενήντα ένα χρόνια μετά την κοινοποίησή της προς τον Μάουρερ και τον νεαρό Όθωνα, η έκδοση της Έκθεσης των Επτά από τη Σειρά Lux Orbis, με πρόλογο του καθηγητή Αριστείδη Χατζή, φωτίζει με τον πλέον χαρακτηριστικό τρόπο τις ιδιαίτερες πολιτικές συνθήκες εκείνης της εποχής και κυρίως τη θέση της Εκκλησίας, ως οργανισμού, στις συνειδήσεις των πρώτων αξιωματούχων του νέου ελληνικού κράτους.