Γρηγόριος Κωνσταντάς, Άνθιμος Γαζής. Οι πρωτοπόροι της εκπαίδευσης στην Ελλάδα

Δεν συμβάλλει τίποτε άλλο περισσότερο στην ανθρώπινη αρετή και ευδαιμονία από την προσεκτική ανατροφή και εκπαίδευση των παιδιών. Κάθε άλλο αγαθό δεν είναι άξιο λόγου, αν συγκριθεί με την παιδεία […].

Μπορεί να είναι καλός ο πλούτος, αλλά εξουσιάζεται απ’ την τύχη. Όσοι τον είχαν, συχνά τον έχασαν, γιατί τους τον πήρε η τύχη και τον έδωσε σε ανθρώπους που δεν το περίμεναν. Κι ακόμα, ο πολύς πλούτος γίνεται στόχος σε αυτούς που τον βάζουνε στο μάτι: κλέφτες και συκοφάντες και, κάτι χειρότερο, τον πλούτο τον έχουν οι μεγάλοι απατεώνες.

Η δόξα είναι σεβαστή, αλλά αβέβαιη. Πολλοί λιμπίζονται την ομορφιά, αλλά κρατάει λίγο. Η υγεία είναι πολύτιμη, αλλά χάνεται εύκολα και γρήγορα. Ζηλευτή είναι η δύναμη, αλλά τα γεράματα και οι αρρώστιες την αφανίζουν. Και γενικά, αν κάποιος περηφανεύεται για την σωματική του ευρωστία, ας μάθει ότι έχει λάθος. Γιατί πόση είναι η δύναμη του ανθρώπου συγκριτικά με την δύναμη των άλλων ζώων (των ταύρων π.χ., των λεόντων ή των ελεφάντων);

Μόνο η παιδεία είναι αθάνατο και θείο απ’ όσα έχουμε. Και τα πιο σημαντικά στην ανθρώπινη φύση είναι δύο : ο νους και ο λόγος. Ο νους κυβερνάει τον λόγο, μα και ο λόγος υπηρετεί τον νου. Τον νου δεν τον ληστεύει η τύχη, δεν το φθείρει η συκοφαντία, δεν τον αφανίζει η αρρώστια, δεν τον κακοποιούν τα γερατειά. Γιατί μονάχα όταν ο νους παλιώνει, ανανεώνεται και ο χρόνος, που αφαιρεί τα πάντα, στον νου προσθέτει τη βαθιά γνώση (την σοφία) […].

Πλούταρχος, Περί παίδων αγωγής