Στρατηγού Μακρυγιάννη απομνημονεύματα
Περιγραφή:
Το έργο παρουσιάζεται σαν αυτοβιογραφία και χρονικό μιας ιστορικής περιόδου, συνάμα όμως και σαν εξομολόγηση ενός ανθρώπου που αισθάνεται την ανάγκη να ανοίξει τον εαυτό του και να βγάλει από μέσα του όλα όσα τον βαραίνουν, τις λαχτάρες του, τους ενθουσιασμούς του, τις αμφιβολίες του, τις πίκρες του, την αηδία του, την αγανάκτησή του, την ακοίμητη ανησυχία της ψυχής του - και, ακόμα, σαν μια πολεμική, ως ένα σημείο πολιτική, αλλά κυρίως ηθική, όπου υποστηρίζονται με πάθος ορισμένες εμπειρικές αντιλήψεις για το πώς πρέπει να ζουν οι άνθρωποι και τα έθνη και όπου καυτηριάζονται με εξαιρετική δριμύτητα εκείνοι που, με τις πράξεις τους,τα λόγια τους ή τα γραφόμενά τους, προσβάλλουν την ηθική συνείδηση του συγγραφέα.
Ο Στρατηγός έγραψε τα Απομνημονεύματά του με φωνητική ορθογραφία και μ' ένα γραφικό χαρακτήρα ιδιότυπο και σχεδόν ακατανόητο σ' έναν αναγνώστη που δεν έχει εξασκηθεί ειδικά. Το έργο έμεινε άγνωστο αρκετές δεκαετίες, ως ότου το ανακάλυψε ο Γιάννης Βλαχογιάννης και το πρόσφερε στο έθνος. Το μετάγραψε σε κανονική ορθογραφία, εργαζόμενος απάνω στο χειρόγραφο, όπως μας λέει ο ίδιος, δέκα εφτά μήνες, το διαίρεσε σε βιβλία και κεφάλαια και το δημοσίεψε στα 1907 μαζί μ' ολόκληρο το Αρχείο του Στρατηγού, συνοδεύοντας την έκδοση με πολύτιμα σχόλια και επεξηγηματικές υποσημειώσεις. Ο Βλαχογιάννης, όπως φαίνεται από τα σχόλιά του, κατάλαβε αμέσως όχι μόνο την ιστορική αξία των Απομνημονευμάτων, που είναι βέβαια μεγάλη, αλλά και τη λογοτεχνική, που είναι μεγαλύτερη, προτρέχοντας έτσι μερικές δεκαετίες από την ελληνική λογοτεχνική κριτική, που ως σήμερα δεν ασχολήθηκε σοβαρά με τη μορφή του Στρατηγού. Τιμούμε εξαιρετικά την κριτική οξυδέρκεια του Γιάννη Βλαχογιάννη, που τον έκαμε να δει από τότε την καλλιτεχνική σημασία του μνημείου αυτού και να την υποστηρίζει μοναχός του, χωρίς να επηρεάζεται από τις λογοτεχνικές προκαταλήψεις των συγχρόνων του και των νεωτέρων του κι από την ψεύτικη λάμψη πολλών έργων, που συγκέντρωναν κατά καιρούς το ενδιαφέρον και τη συμπάθεια των ειδικών και που είταν προορισμένα να ξεχαστούν σχεδόν αμέσως. Για την υπηρεσία όμως που πρόσφερε στην Ελλάδα ξεθάβοντας και δημοσιεύοντας το χειρόγραφο, ό,τι κι αν πούμε θα είναι λίγο. Το έργο είναι ανεκτίμητο και, χωρίς την πρωτοβουλία ενός απλού ιδιώτη, ίσως δεν έμελλε να δει ποτέ το φως.
