Η Κωνσταντινούπολις (Τρίτομο- Μαλακό Εξώφυλλο)

Ο Σκαρλάτος δεν έγγραψε τυχαία για την Κωνσταντινούπολη, την γενέτειρά μας, της οποίας το όνομα στο νου κάθε Ρωμιού και επισκέπτη φέρνει ωραίες αναμνήσεις και ιστορία αιώνων. Ούτε ήταν μία έμπνευση στιγμιαία, αλλά προϊόν πολυετούς εργασίας, που ήρθε να συμπληρώσει το σύγγραμμα του Κωνσταντίου Α' του από Σιναίου Πατριάρχου Κωνσταντινουπόλεως (1830-1834) με τίτλο "Κωνσταντινιάς παλαιά τε και νεωτέρα ήτοι περιγραφή Κωνσταντινουπόλεως", που εκδόθηκε στη Βενετία το 1824 και δεν κατέστη τέλειο.
Ο πρώτος τόμος εκδόθηκε το 1851 και περιέχει "την εντός και πέριξ τειχών Κωνσταντινούπολη" και διαιρείται σε οκτώ κεφάλαια.
Το πρώτο κεφάλαιο αναφέρεται στην τοπογραφική διαίρεση και στη θέση της Κωνσταντινούπολης, στο Βόσπορο και στον Κεράτιο Κόλπο. Το δεύτερο διαπραγματεύεται το κλίμα, τους σεισμούς και τις ασθένειες, που παρουσιάστηκαν κατά καιρούς στην Κωνσταντινούπολη. Το τρίτο κεφάλαιο παρουσιάζει τα προϊόντα, το τέταρτο μελετά τις μυθολογικές και ιστορικές παραδόσεις και το πέμπτο κάνει λόγο για την κτήση της Κωνσταντινούπολης. Το έκτο κεφάλαιο ασχολείται με την πολιτική και διοικητική διαίρεση της Κωνσταντινούπολης. Συγκεκριμένα με τις δεκατέσσερις ρεγεώνες (τμήματα) της Κωνσταντινούπολης, τον πληθυσμό, τον σωματικό και ηθικό χαρακτήρα των κατοίκων, τον τρόπο ζωής, τα ήθη και έθιμα. Το έβδομο κεφάλαιο εξετάζει δημόσια κτήρια της Κωνσταντινούπολης, τείχη, πύργους, πύλες, δρόμους, πλατείες, αγορές, δημόσιες αποθήκες, μυλώνες, φούρνους, υδραγωγεία, κινστέρνες, κρήνες, λουτρά, λιμάνια, σκάλες (αποβάθρες), ναούς, τεμένη, συναγωγές, παλάτια, νοσοκομεία, πτωχοτροφεία, γηροκομεία, ξενοδοχεία κ.ά., και τέλος τα διδακτήρια και τις βιβλιοθήκες. Το όγδοο κεφάλαιο ασχολείται με το Σαράι (σουλτανικό ανάκτορο), το μεγάλο παλάτι, τον Ιππόδρομο (Άτμεϊδαν), τους ναούς της αγίας Ευφημίας, των αγίων μαρτύρων Σέργιου και Βάκχου και το τζαμί Μεχμέτ Πασά. Ακολούθως περιγράφει τις κοινότητες Κοντοσκαλίου, Βλάγκας, Λάλελι, Άκσαραϊ, Δαούτ Πασά, Ψωμαθείων, Επταπυργίου, Βελιγραδίου, Σαρμασίκι, Εγρίκαπου, Έβδομο, Έτμεϊδανι κ.ά., τους ναούς των αγίων Αποστόλων, της αγίας Άννης, το Φόρο του Κωνσταντίνου (Ταούκπαζάρ), το Αυγουσταίον ή Μίλιον, την Αγία Σοφία και τις Βλαχέρνες.