Σπουδή στο Γρηγόριο Νύσσης
Περιγραφή:
Η ευσύνοπτη πραγματεία του Γρηγορίου Νύσσης: Πως τρία πρόσωπα λέγοντες εν τη θεότητι ου φαμέν τρεις θεούς.
Προς τους Έλληνας από των κοινών εννοιών (Β.Ε.Π.Ε.Σ., τόμ. 68, σσ. 162-170) συνιστά, σύμφωνα με την ανάγνωσή μας, ένα κείμενο - σταθμό στην έρευνα επί των -θεολογικών- τριαδολογικών και των ανθρωπολογικών ζητημάτων. Πρόκειται για ένα σαφώς επιστημονικά θεμελιωμένο ερευνητικό εγχείρημα, το οποίο έρχεται να αξιοποιήσει τη σχετική χριστιανική παράδοση και να ανοίξει προσεκτικούς διαύλους επικοινωνίας με την αρχαία ελληνική φιλοσοφία και, μάλιστα, καθ` όλη την ιστορική διαδρομή της. Με γεωμετρικά δομημένη σκέψη και με την επιχειρηματολογία να συνιστά όρον απαράβατον, ο Γρηγόριος αξιοποιεί το σύνολο του εννοιολογικού πλούτου που έχει ήδη διαμορφωθεί, τεκμηριώνει με εδραία συλλογιστική τη μετάβασή του από τη μία θεματική ενότητα στην επόμενή της και αναδεικνύει με σαφή τρόπο το μονοθεϊστικό -και βεβαίως το μονιστικό- παράδειγμα που υιοθετεί ο Χριστιανισμός. Συγχρόνως, απαντά στις ακραίες πολυθεϊστικές τάσεις του Νεοπλατωνισμού προβαίνοντας σ` έναν επιτυχή συνδυασμό της ενότητας - ταυτότητας της μίας θείας ουσίας με την διάκριση - ετερότητα των τριών θείων προσώπων, με τους όρους, βεβαίως, να χρησιμοποιούνται κατ` οικονομίαν και με σαφή την αίσθηση του αποφατισμού, τον οποίο συνδέει με ό, τι θα ορίζαμε ως θεολογικό ρεαλισμό. Μείζον, ωστόσο, ζήτημα είναι και ο τρόπος με τον οποίο ο Καππαδόκης ιεράρχης εφαρμόζει τα περί τριαδολογίας στα περί ανθρώπου ζητήματα. Προβάλλει με σαφή τρόπο τα κοινά στοιχεία και τις διαφορές ανάμεσα στο Εκείθεν και το Εντεύθεν χρησιμοποιώντας με προσοχή την αρχή της αναλογίας, με τις όποιες αμφισημαντότητες μπορούν να εφαρμοσθούν, αποκλείοντας με εδραία πορεία συλλογισμών το πανθεϊστικό παράδειγμα, θα μπορούσαμε να υποστηρίξουμε ότι η εν λόγω πραγματεία συνιστά θεμελιακό κείμενο για τη Χριστιανική Ανθρωπολογία, ικανό μέσα στη χρονική εξέλιξη να τροφοδοτεί οιαδήποτε σύγχρονη σχετική έρευνα. [...]
[Απόσπασμα από το κείμενο του προλόγου]
