Το αλφαβητάρι του αναρχισμού
Περιγραφή:
Πιστεύω ότι ο αναρχισμός είναι η πιο ορθολογική και πρακτική αντίληψη για μια ελεύθερη και αρμονική κοινωνική ζωή. Επιπλέον, έχω πεισθεί ότι θα πραγματωθεί οπωσδήποτε στην πορεία ανάπτυξης της ανθρωπότητας.
Εν τούτοις, το πότε θα πραγματωθεί θα εξαρτηθεί από δύο παράγοντες: πρώτον, από το πόσο σύντομα οι συνθήκες ζωής που επικρατούν θα γίνουν υλικά και πνευματικά ανυπόφορες για την πλειονότητα των ανθρώπων και ιδίως των εργαζομένων? και δεύτερον, από το πόσο θα γίνουν κατανοητές και αποδεκτές οι απόψεις των αναρχικών.
Οι κοινωνικοί μας θεσμοί στηρίζονται σε ορισμένες ιδέες? όσο αυτές γίνονται γενικά αποδεκτές, οι θεσμοί που βασίζονται πάνω τους δεν κινδυνεύουν. Η κυβέρνηση παραμένει ισχυρή, γιατί οι άνθρωποι θεωρούν πως η πολιτική εξουσία και ο νομικός καταναγκασμός είναι απαραίτητα. Ο καπιταλισμός θα συνεχίζει να υπάρχει όσο ένα τέτοιο οικονομικό σύστημα θα θεωρείται ικανοποιητικό και δίκαιο. Η εξασθένηση των ιδεών που στηρίζουν τις άθλιες και καταπιεστικές σημερινές συνθήκες ζωής θα οδηγήσει τελικά στην κατάρρευση της κυβέρνησης και του καπιταλισμού. Η πρόοδος δεν είναι τίποτ’ άλλο από την κατάργηση των θεσμών που ξεπέρασε στην πορεία της η ανθρωπότητα και από την αντικατάστασή τους με καλύτερους.
Πρέπει να είναι φανερό, ακόμη και στον επιπόλαιο παρατηρητή, ότι οι θεμελιώδεις ιδέες της κοινωνίας μετασχηματίζονται ριζικά. Βασικές αιτίες γι’ αυτό είναι ο Α΄ Παγκόσμιος Πόλεμος και η Ρωσική Επανάσταση. Ο πόλεμος αποκάλυψε τον επιθετικό χαρακτήρα του καπιταλιστικού ανταγωνισμού, καθώς και την εγκληματική ανικανότητα των κυβερνήσεων να ρυθμίζουν ειρηνικά τις διαφορές ανάμεσα στα έθνη, ή μάλλον ανάμεσα στις άρχουσες οικονομικές κλίκες. Οι Μεγάλες Δυνάμεις υποχρεώνονται σήμερα να συζητήσουν όχι μόνο τον περιορισμό των εξοπλισμών αλλά και για την αποκήρυξη του πολέμου, γιατί οι άνθρωποι δεν εμπιστεύονται πια τις παλιές μεθόδους. Δεν πάει πολύς καιρός που και μόνο να ξεστόμιζε κάποιος κάτι τέτοιο, αντιμετωπιζόταν με έσχατη περιφρόνηση και προκαλούσε τη γενική θυμηδία.
Με τον ίδιο τρόπο καταρρέει και η πίστη σε άλλους καθιερωμένους θεσμούς. Ο καπιταλισμός «λειτουργεί» ακόμη, αλλά η αμφιβολία για την καταλληλότητα και τη δικαιοσύνη του φωλιάζει στις καρδιές ολοένα περισσότερων ανθρώπων. Η Ρωσική Επανάσταση διέδωσε ιδέες και συναισθήματα που υποσκάπτουν την καπιταλιστική κοινωνία, ιδίως τις οικονομικές της βάσεις και τον ιερό χαρακτήρα της ιδιωτικής ιδιοκτησίας στα μέσα της κοινωνικής ύπαρξης. Γιατί ο Οκτώβρης δεν έγινε μόνο στη Ρωσία? έχει επηρεάσει τους λαούς όλου του κόσμου. Η άποψη που επικρατούσε, ότι αυτό που υπάρχει είναι δήθεν παντοτινό, έχει κλονιστεί ανεπανόρθωτα.
Ο πόλεμος, η Ρωσική Επανάσταση και οι μεταπολεμικές εξελίξεις συνετέλεσαν και στην απαλλαγή πολλών ανθρώπων από την πλάνη τους για το τι είναι ο σοσιαλισμός. Είναι αναμφισβήτητη αλήθεια ότι ο σοσιαλισμός –όπως παλαιότερα ο χριστιανισμός– κατέκτησε τον κόσμο αλλά κατέστρεψε τον εαυτό του. Τα σοσιαλιστικά κόμματα σήμερα είναι κυβερνήσεις ή συμμετέχουν στις κυβερνήσεις των περισσότερων ευρωπαϊκών χωρών, αλλά ο λαός δεν πιστεύει ότι αυτές οι κυβερνήσεις διαφέρουν από τις άλλες αστικές κυβερνήσεις. Αισθάνεται ότι ο σοσιαλισμός απέτυχε και έχει χρεοκοπήσει.
Με τον ίδιο τρόπο οι μπολσεβίκοι απέδειξαν ότι οι θεωρίες του Μαρξ και οι βασικές αρχές του Λένιν μπορούν να οδηγήσουν μόνο στη δικτατορία και σ’ ένα αντιδραστικό καθεστώς.
Τίποτα από όλ’ αυτά δεν ξαφνιάζει τον αναρχικό. Γιατί οι αναρχικοί ανέκαθεν υποστήριζαν ότι το κράτος καταστρέφει την ελευθερία του ατόμου και την αρμονία της κοινωνίας, και ότι μόνο η κατάργηση της καταπιεστικής εξουσίας και της ανισότητας στην κατοχή των υλικών αγαθών μπορεί να λύσει τα πολιτικά, οικονομικά και εθνικά μας προβλήματα. Εντούτοις, τα επιχειρήματά τους, αν και βασίζονται στη μακρόχρονη πείρα των ανθρώπων, φαίνονταν καθαρά θεωρητικά στους ανθρώπους της εποχής μας? χρειάστηκαν τα γεγονότα των δύο περασμένων δεκαετιών για ν’ αποδειχθεί στην ίδια τη ζωή η αλήθεια των θέσεων των αναρχικών.
Η κατάρρευση του σοσιαλισμού και του μπολσεβικισμού άνοιξαν τον δρόμο στον αναρχισμό.
Υπάρχουν πολλά έργα που μιλούν για τον αναρχισμό, αλλά τα περισσότερα έχουν γραφτεί πριν τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Οι εμπειρίες του πρόσφατου παρελθόντος έχουν ζωτική σημασία και επιβάλλουν ορισμένες αναθεωρήσεις της στάσης και της επιχειρηματολογίας των αναρχικών. Αν και οι βασικές αρχές παραμένουν αναλλοίωτες, τα ιστορικά γεγονότα της εποχής μας επιβάλλουν ορισμένες μεταβολές στην πρακτική τους εφαρμογή. Κυρίως τα μαθήματα που πήραμε από τη Ρωσική Επανάσταση μάς υποχρεώνουν να μελετήσουμε με καινούργιο τρόπο ορισμένα σημαντικά προβλήματα, και πρώτα απ’ όλα τον χαρακτήρα και τις ενέργειες της κοινωνικής επανάστασης.
Επιπλέον, τα αναρχικά βιβλία, εκτός από ελάχιστες εξαιρέσεις, είναι δυσνόητα για τον μέσο αναγνώστη. Το συνηθισμένο λάθος που γίνεται στα περισσότερα έργα τα οποία καταπιάνονται με τα κοινωνικά ζητήματα είναι ότι προϋποθέτουν πως ο αναγνώστης είναι ουσιαστικά εξοικειωμένος με το ζήτημα, πράγμα που συνήθως δεν συμβαίνει. Αποτέλεσμα είναι ότι υπάρχουν ελάχιστα βιβλία που εξετάζουν τα κοινωνικά προβλήματα με ικανοποιητικά απλό και κατανοητό τρόπο.
Γι’ αυτό νομίζω ότι σήμερα είναι επιτακτική ανάγκη να διατυπωθούν ξανά οι θέσεις των αναρχικών –να διατυπωθούν ξανά με τα απλούστερα και σαφέστερα λόγια, με λόγια που να μπορούν να τα καταλάβουν όλοι. Χρειάζεται, δηλαδή, ένα Αλφαβητάρι του Αναρχισμού.
Αυτά είχα στο μυαλό μου και έγραψα τις σελίδες που ακολουθούν.
