Κριτικά IV

Περιγραφή:

Για να δώσωμε μια στοιχειώδη κατάταξη στα πολλά, ανομοιογενή και ανομοιόμορφα φαινόμενα, που απαρτίζουν το σύνολο του χαώδους πνευματικού μας βίου, πρέπει κατ` ανάγκην να διακρίνωμε σαφώς δύο έννοιες εντελώς ξεχωριστές και διάφορες στην προέλευση, στη σύσταση και στη λειτουργία, οι οποίες αποτελούν τους πνευματικούς πόλους γύρω από τους οποίους στρέφεται η διανοητική μας ζωή. Τους πόλους αυτούς ονομάζομε Νόηση και Εγκέφαλο.

Κάθε διανοητική ενέργεια πηγάζει είτε από τον ένα, είτε από τον άλλο. Είναι αναμφισβήτητη η διάταξή τους σε δύο τουλάχιστον ευρύτατες κατηγορίες.

Στην εντελώς πρόχειρη και ίσως ανεπιστημονική στην ονοματολογία της διαίρεσιν αυτήν, υπάρχει, όπως οφείλει να υπάρχη, κάποια λανθάνουσα διαιρετική βάσις. Υπάρχει δηλαδή κάποιο κοινό γνώρισμα, του οποίου η μία πλευρά αποτελεί το χαρακτηριστικό της Νοήσεως, κ` η αντίστροφη το χαρακτηριστικό του Εγκεφάλου. Αλλ` η αισθητοποίηση, ο ασφαλής καθορισμός της διαιρετικής αυτής βάσεως δεν είναι καθόλου εύκολος. Αλλ` οπωσδήποτε, αν τα ονόματα και οι τρόποι της διαιρέσεως είναι εσφαλμένα και ανυπόστατα, πραγματική όμως και αντικείμενο της καθημερινής μας πείρας παραμένει η διπλή φύσις των πνευματικών μας γεγονότων.

Από τη Νόησή μας προέρχεται ένα ολόκληρο σύστημα διανοητικής εργασίας: η Λογική. Από τον εγκέφαλό μας πηγάζει ένα άλλο ολόκληρο σύστημα πνευματικής κινήσεως: η Μυστικοπάθεια.

Η δογματική εμφάνιση της Λογικής είναι η Επιστήμη. Η δογματική εμφάνιση της Μυστικοπάθειας είναι η Μεταφυσική. [...] (Από την έκδοση)