Άμλετ
Περιγραφή:
Ποια έκδοση του πρωτοτύπου να είχε μπροστά του ο Κοσμάς Πολίτης, όταν μετέφραζε τον Άμλετ; Και ποιες ήταν οι μεταφράσεις που είχαν ήδη γίνει στην ελληνική γλώσσα και θα μπορούσε να τις συμβουλευθεί; Ως προς το πρώτο από τα δύο αυτά ερωτήματα, βρισκόμαστε περίπου στην ίδια θέση με τον Γ. Π. Σαββίδη, όταν, κατά την επιμέλεια της έκδοσης της μετάφρασης του Άμλετ από τον Κωνσταντίνο Θεοτόκη, άφηνε το ίδιο ερώτημα αναπάντητο· κάποιες φορές, μάλιστα, κατά την παρούσα έρευνα, οδηγηθήκαμε στην υπόθεση ότι Κοσμάς Πολίτης και Κωνσταντίνος Θεοτόκης, ανεξάρτητα από την χρονική απόσταση που τους χώριζε, χρησιμοποίησαν το ίδιο (ανεξακρίβωτο) πρωτότυπο - μία έκδοση του πρωτοτύπου, εν πάση περιπτώσει, η οποία ακολουθούσε (πιθανότατα), όπως συνηθιζόταν, εξάλλου, αρχικά, το κείμενο του πρώτου Folio (F), δηλαδή, της πρώτης έκδοσης των Απάντων (1623) του Σαίξπηρ και όχι το κείμενο του δεύτερου Quarto (Κουάρτο), το Q2 (1604,1605), το οποίο, ύστερα από την μνημειώδη μελέτη του Dover Wilson (1930/ επανέκδοση Cambridge, 1969), καθιερώθηκε ως το αυθεντικότερο. Επιπλέον, ο Κοσμάς Πολίτης είχε, παράλληλα, στην διάθεσή του μία επιλογή από ελληνικές μεταφράσεις. Πιο συγκεκριμένα, και ενώ δεν γνωρίζουμε πότε ακριβώς είχε ολοκληρώσει την δική του μετάφραση (πιθανότατα πολύ πριν την παραδώσει, το 1971, στην Μαριέττα Ριάλδη - αν και δεν μπορούμε να αποκλείσουμε το ενδεχόμενο να έγιναν διορθώσεις και συμπληρώσεις στο ήδη έτοιμο κείμενο, με την προοπτική της δημοσιοποίησής του, εν προκειμένω, στα μέλη του θιάσου), οι μεταφράσεις του Άμλετ στην ελληνική γλώσσα μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του 1960, συμπεριλαμβανομένων των επανεκδόσεών τους, ήταν αρκετές και ανήκαν κατά σειράν στους: Ιωάννη Περβάνογλου, Δημήτριο Βικέλα, Ιάκωβο Πολυλά, Μιχάλη Δαμιράλη, Δημήτρη Κοτοπούλη (χειρόγραφη), Άγγελο Βλάχο, Δ. Κανδηλιώτη (χειρόγραφη), Κωνσταντίνο Θεοτόκη (χειρόγραφη), Άγγελο Σεφεριάδη (χειρόγραφη), Βασίλη Ρώτα, Β. Λιάσκα (πεζόμορφη διασκευή) και Εμμανουήλ Βικέτο. Βεβαίως, τις χειρόγραφες εργασίες δεν θα μπορούσε να τις έχει υπ' όψιν του ο Κοσμάς Πολίτης, ούτε και είναι υποχρεωτικό να γνώριζε όλες τις μέχρι τότε εκδοθείσες μεταφράσεις. Οι λόγοι για τους οποίους προχωρήσαμε στην παρούσα έκδοση είναι, κατ' αρχάς, δύο ειδών. Πρώτον, λόγοι θεατρικού ενδιαφέροντος, με την έννοια ότι θα άξιζε να δημοσιευθεί το κείμενο μιας παράστασης, η οποία, μάλιστα, ανέβηκε στην διάρκεια της Απριλιανής Δικτατορίας και, επιπλέον, σημείωσε επιτυχία. Δεύτερον, λόγοι φιλολογικού και λογοτεχνικού ενδιαφέροντος, καθώς η ανά χείρας μετάφραση έγινε από τον ποιητικότερο, κατά την άποψη έγκυρων κριτικών, πεζογράφο της διάσημης Γενιάς του '30, τον Κοσμά Πολίτη - ο αναγνώστης, μάλιστα, θα έχει στην διάθεσή του μεγαλύτερο μέρος του μεταφρασμένου κειμένου από εκείνο που «παίχτηκε», τελικά, στην παράσταση του Πειραματικού Θεάτρου, αν και το πλήρες κείμενο έχει, μάλλον, οριστικά χαθεί. Ως τρίτο λόγο θα μπορούσαμε να προβάλουμε, με κάθε επιφύλαξη, την ευκαιρία, η οποία, στην πραγματικότητα, προέκυψε κατά την διάρκεια της επιμέλειας του κειμένου (άρα είναι περισσότερο αιτιατό παρά αιτία), να συγκρίνουμε/αντιπαραβάλουμε (όχι συστηματικά, βεβαίως, αλλά πολύ συνοπτικά και, οπωσδήποτε, σε πολύ λίγα, επιλεγμένα, σημεία) αρκετές από τις μεταφράσεις του Άμλετ που έχουν κυκλοφορήσει στην ελληνική γλώσσα, τόσο μεταξύ τους όσο και με το πρωτότυπο - είναι, δε, αξιοπρόσεκτο το ότι ορισμένα προβληματικά σημεία δεν έχουν ελκύσει ακόμη το ενδιαφέρον που θα τους άξιζε.