Κοραής και Γρηγόριος Ε΄
Περιγραφή:
Το δάνειο από τη Γαλλική Επανάσταση σχήμα των ταξικών στρατοπέδων και συμμαχιών, καθώς και ένας δυτικόστροφος "προοδευτισμός", αδυνατούν να ερμηνεύσουν την ελληνική πραγματικότητα. Η αδυναμία τους καταδεικνύεται με ενάργεια μέσα από την αποτυχία τους να ερμηνεύσουν μια σειρά από επεισόδια που σημειώθηκαν στη Σμύρνη από τα μέσα του 18ου αιώνα, το 1761, έως την κορύφωσή τους, το 1819-20, λίγο πριν την έκρηξη της Επανάστασης. Η Σμύρνη, και οι αντιπαραθέσεις στο εσωτερικό της ελληνικής κοινότητας, στα τέλη του 18ου και τις αρχές του 19ου αιώνα, συνιστούν έναν μεγεθυντικό φακό για τον προεπαναστατικό ελληνισμό, ιδιαίτερα δε για την υφή του Ελληνικού Διαφωτισμού και τις σχέσεις του με τις ανώτερες τάξεις, την Εκκλησία και τα λαϊκά στρώματα. Εξ άλλου σε αυτές αναμείχθηκε και ο καταγόμενος από τη Σμύρνη Κοραής, και ο πατριάρχης Γρηγόριος Ε΄, δηλαδή οι δύο εμβληματικότερες μορφές του διπόλου, Εκκλησία και Διαφωτισμός, της προεπαναστατικής Ελλάδας. Τέλος, έχει αποτελέσει αντικείμενο ευρείας συζήτησης και πολλών σχετικών κειμένων, βιβλίων και άρθρων, ορισμένα από τα οποία επιχειρούν -στα πλαίσια ενός γενικότερου αναθεωρητικού εγχειρήματος- να ανασκευάσουν τα ίδια τα ιστορικά δεδομένα· είναι λοιπόν αναγκαία η κριτική διερεύνηση τους και, κάποτε, η αποκατάσταση της ιστορικής αλήθειας.
