Η ευγλωττία της κοινής γλώσσας

Περιγραφή:

Η ΕΥΓΛΩΤΤΙΑ ΤΗΣ ΚΟΙΝΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ είναι το πρώτο συστηματικό, θεωρητικό έργο με θέμα την καθομιλουμένη στην ευρωπαϊκή γραμματεία. Η ημιτελής αυτή πραγματεία, γραμμένη στα πρώτα χρόνια της εξορίας του Δάντη (1302-1305), αποτελεί μια τολμηρή προσπάθεια να θεμελιωθεί η δημώδης γλώσσα —η vulgaris— ως καθολικό εκφραστικό όργανο, ικανό να υπηρετήσει την υψηλή ποίηση και την πνευματική δημιουργία γενικότερα. Στο Πρώτο Βιβλίο, που μοιάζει με γλωσσολογική μελέτη, ο Δάντης χαρακτηρίζει τη μητρική γλώσσα ως φυσική, καθολική και ιστορικά μεταβαλλόμενη και την αντιπαραθέτει στην grammatica, τη λόγια και τεχνητή γλώσσα των λίγων. Παράλληλα, χαρτογραφεί τις ιταλικές διαλέκτους, αναζητώντας μια επίλεκτη εκδοχή του κοινού λόγου: εξευγενισμένη, ευρύτερης τοπικής εμβέλειας και «αυλική». Στο Δεύτερο Βιβλίο, που έμεινε ανολοκλήρωτο, επιχειρεί να διατυπώσει μια ολοκληρωμένη ποιητική, αναλύοντας κατ’ αρχάς το «υψηλό» ή «τραγικό» ύφος και τη μορφή που το εκφράζει — το canzone. Παρά την ημιτελή του μορφή, το έργο συνιστά έναν συνεκτικό πολιτισμικό ορίζοντα: η κοινή γλώσσα δεν είναι απλώς όργανο καθημερινής επικοινωνίας, αλλά μπορεί να λειτουργήσει επίσης ως φορέας υψηλής λογοτεχνικής, φιλοσοφικής και κοινωνικής έκφρασης.